सीमन्तोन्नयन संस्कार

simantonnayan sanskar  

Vijay Prakash Shastri
Views : 10399 | June 2014

tisra sanskar ‘simantonnayana’ hai. garbhini stri ke man ko santusht aur arog rakhne tatha garbh ki sthiti ko sthayi evan uttarottar utkrisht bante jane ki shubhakanksha-sahit yah sanskar kiya jata hai. samy-punsavan vat prathamagarbhe shashthe'shtameva mase arthat pratham garbh sthiti se 6 the ya athven mahine yah sanskar kiya jata hai. koi ise pratham garbh ka hi sanskar mante hain, koi ise anya garbhon men kartavya mante hain, parantu unke mat men 6 the ya 8 ven mahine ka niyam nahin hai. ‘simantonnayana’ shabd ka arth hai ‘striyon ke sir ki mang’. yah ek sadharan pratha hai ki saubhagyavti striyan hi mang bharti hai. yah unki prasannata, santushti adi ka suchak hai. yahan pati apne hath se patni ke bal sanvar kar mang men sindur dan karta hai.

charak men likha haiah- ‘sa yadyadichchettatadasya dadyadanyatra garbhapghatkrebhyo bhavebhyah’. arthat garbhavati stri, garbhavinasht karne vali vastuon ko chorakar jo bhi kuch mange vah dena chahie. ‘‘saumanasyan garbhadharkaranam.’’ labdhadauhrida tu viryavantan chirayushan ch putran prasute. garbhavati stri ko prasann rakhna chahie. uski ichcha puri hone se santan viryavti aur dirghayu hoti hai.

sankalp simantonnayan sanskar ke din yajman patnishit mangal dravyayut jal se snan kar chiredar do shuddh vastra dharan kar shubhasan par baithakar achaman pranayam kar nimnalikhit sankalp parheah- (desh-kal ka kirtan kar) asyaah mam bharyayaah garbha- tada chasya chetna pravyakta bhavti. tatashch prabhriti spandate, abhilashan panchendriyartheshu karoti. matjan chasya hridyan tadrasharinibhiah dhamnibhiah matrihridyenabhisambaddhan bhavti. tasmattayostabhiah shraddha sampadyate. tatha ch dauhridyan ‘nari dohridini’ tyachakshate. arthat garbhasth jiv ko chetna (ichcha) chaithe mahine men spasht hone lagti hai. us samay garbh ka spandan arambh hota hai.

panchon indriyon ke vishay men vah ichcha karne lagta hai. is garbh ka hriday mata ke bij-bhag ke hriday ke sath jura hota hai. islie donon men ek saman ichcha hoti hai aur ab do hridyon ke karan stri ko do hridini kahne lagte hain. sa praptadauhrida putran janyet gunanvitam. alabdhadauhrida garbhan labhetatmani va bhayam.. arthat dohrid pura n hone par garbh ya mata ke jivan ko bhay rahta hai. athven mahine men ashtame'sthiri bhavti ojah. tatra jatashchenn jivennirojastvat. nairritbhagatvachch vayvebhyastejovriddhayarthan kshetragarbhayoah sanskararthan garbhasamadbhavaino nibarhanapurassaran shriprmeshvaraprityarthan simantonnayanakhyan sanskarakarm karishye. tatra nirvighnarthan ganptipujnan, svastipushyahvachnan matrikanavagrahadipujnan yathashakti sankalpikan nandishraddhan homan ch karishye.

samanya vidhi sankalp parhne ke pashchat svastivachnadi samanya vidhi prakaran men ukt riti se sampann kare aur ant men kushakandika samet vistrit hom vidhi kare. vishesh vidhi tatra visheshah patrasdne. ajyabhagantaran tundalatilmudganan kramen prithgasadanam. upakalpaniyani mridupithan, yugmanyodumbarafalani ekastabak nibaddhani, trayodarbhapinjulaah,trayeni shalli, virtrushankuah, shareshika ashvatttho va shankuah purnan chatran, vinagathinau cheti. ajyamdhishritya charusthalyan mudgan prakshipyadhishritya ishachchriteshu mudgeshu tilatandulaprakshepan kritva paryagnikrnan kuryat. athven mahine men abhi oj asthir hota hai. is mas men utpann santan prayah jiti nahin. oj ka dusra nam virya hai.

yah oj athven mas men asthir rahta hai- kabhi mata men kabhi santan men jata-ata rahta hai. islie is mahine ko ‘naganya’ (ginti men n lane yogya) kahte hain. is oj ko barhane ke lie mata ko prasann rakhna avashyak hai. inhin karnon se garbhavati patni ko visheshtah prasann rakhne ke lie aur usmen prasann rahne ki dharna ko pusht karne ke lie is sanskar ka samay garbh ka chaitha v athvan mas niyat hai. in mason men jab chandrama punarvasu, pushya adi pulling nakshatron se yukt ho tab is sanskar ko karen.

is sanskar ki kushakandika men vishesh bat yah hai ki dusri sab vastuon ke sath ajya ke pashchat chaval, til, mung ko kramshah alg-alag rakhen aur komlasan sahit patra (bhadrapith), ek guchche men bandhe gular falon ke jore, kushaon ki tin pinjuli, tin sthan par shvet sehi ka ek kanta, arjun ya pipal ki ek khunti, pile sut se bhara takua aur do vinavadak. ghrit ko pakne ke pashchat charu (samagri) patra men mung dalakar unko pakayen, kuch pak jane par unmen til-chaval milayane aur ghrit ki bhanti ismen bhi jalte hue trin ko ghumakar rakhen. (paryagnikrn) kushakandika ke pashchat hom vidhi prarambh karane.

hom vidhi men svishtakriti ahuti ke pashchat purvasiddh sthalipak (khichri) ki ahuti nimn mantra se denah- un prajaptye tva jushtan nirvapami un prajaptye tva jushtan prokshami. fir maha vyahriti adi prajapatya ahuti paryant ahutiyan shesh sthalipak se de. pashchat barhihom paryant homvidhi sampurn karen. simantonnayan iske pashchat snata evan shuddh vastra, garbhini patni ko, agni ke pashchim bhag men, ekant men athva sanskar bhumi par hi ek or patre par komal asan bichakar bithayen aur uske piche baithakar terh-terah kuon ki tin pinjuli, tin sthan men shvet sehi ka ek kanta, pila sut lipte lohe ka takuva aur tikshn agrabhag samet bilast bhar kath ki ek ghunti’ aur bilva in panchon se ek sath patni ke sir ka vinayan karen arthat fal svachch kar, patti nikal piche ki or sundar jura bandhe.

mang karte samay nimn mantrabhag ka path karenah- un bhurvinyami. un bhuvarvinyami. un sva rvinyami. pashchat nimn mantra ka path karta hua bal sanvarne ki panchon vastuon ko jure men hi bandh denah- un aymurjavto vriksh urjiv falini bhav pashchat vinavadak nimnalikhit mantra ka gan karenah- un som ev te rajema manushiah prajaah. avimuktachakra asiranstire tubhyam......... pashchat anya vamdevya gan adi gan karen. ab abhyagat brahmanadi ka dakshina bhojnadi se satkar kar, ashirvad grahan kar, devgnon ka visarjan karen. tadantar sruva mul dvara kund men se bhasm lekar vidhi purvak bhasm dharan aur arti adi karen.

Kya aapko lekh pasand aaya? Subscribe


Kya aapko lekh pasand aaya? Subscribe

Ask a Question?

Some problems are too personal to share via a written consultation! No matter what kind of predicament it is that you face, the Talk to an Astrologer service at Future Point aims to get you out of all your misery at once.

SHARE YOUR PROBLEM, GET SOLUTIONS

  • Health

  • Family

  • Marriage

  • Career

  • Finance

  • Business


.